رشته‌ای کاملاً کاربردی و البته منزوی و متاسفانه به باور بعضی غیر ضروری! زندگی یعنی نحوه درک و فهم ما از محیط و عکس‌العمل و رفتار ما در برابر آن.
روانشناس به بررسی نحوه ادراک محیط توسط موجود زنده یعنی ما دانش‌آموزان از محیط خود و چگونگی رفتار ما در شرایط خاص می پردازد.گرچه موجود زنده شامل غیر انسان نیز میشود ولی هدف اصلی این رشته بررسی وضعیت انسان است.
تعریف
روانشناسی، علم کاربردی مطالعه رفتار و فرایندهای ذهنی بر اساس یافته‌های علمی و تحقیق شده می‌باشد. رفتار به فعالیت‌ها و اعمالی اشاره دارد که قابل مشاهده و قابل اندازه گیری می‌باشند، مانند صحبت کردن و راه رفتن، اما فرایندهای ذهنی به اعمال و فرایند‌هایی اشاره دارد که به صورت مستقیم قابل دیدن و درک کردن نیست و نمود آنها را می‌توان در رفتار و دیگر فرایند‌ها مشاهده کرد، مانند تفکر و یا هیجان و ترس. امروزه، روانشناسی از سنین خردسالی و نوجوانی گذشته و پا به مرحله جوانی و بزرگسالی گذاشته است و به درجهای از ثبات و استحكام رسیده است (شاملو، 1370).
روانشناسی
روانشناسی با در نظر گرفتن نیازهای طبیعی انسان و درك روح زمان ، به عنوان پرچمدار مطالعه پیچیدگیهای بشر امروز است. در یک تعریف ساختار شکن از روان شناسی، «روان شناسی عبارت از کشف دروغهایی است که به خود می گوییم و همچنین تعیین حد و مرز راست هاست» در این تعریف انسان موجودی است که نخست باید خود را فتح کند. در نتیجه صداقت تمام عیار با خود پایه روان شناسی است. این تعریف روان شناسی را با خود شناسی پیوند می زند.
گرایشها
روانشناسی رشته نسبتا جدیدی است که هنوز مراحل تکاملی را می گذراند. با وجودی که انجمن روان شناسی آمریکا تا کنون 53 زمینه مختلف روانشناسی را شناسایی کرده است، اما به دلیل تنوع رفتارهای انسانی، زمینه های تازه به طور مستمر در حال پدید آمدن هستند.
به دلیل آنکه روانشناسی با موضوعات دیگری از قبیل زیست شناسی، فلسفه، انسان شناسی و جامعه شناسی نیز ارتباط دارد، شاخه های جدید پژوهشی و کاربردی به طور مستمر در حال شکل گیری است.
برخی از رشته های روانشناسی هم اکنون کاملا جا افتاده اند و بسیاری از دانشگاه ها به ارائه دوره های آموزشی و مدرک دانشگاهی در آنها می پردازند.
این رشته ها شامل موارد زیر است:
روانشناسی کودکان استثنایی:
شاخه‌ای از دانش روانشناسی است که به تعریف کلیه مسایل مربوط به کودکان استثنایی از گستره کودکان تیزهوش تا کودکان عقب مانده ذهنی، کودکان نابینا و کم بینا، کودکان ناشنوا و کم شنوا، کودکان دارای ناتوانی های تکلمی، و کودکان دارای ناتوانی های حرکتی و ذهنی، و تمامی امور و تعاریف مربوط به پیشگیری و شناخت و آموزش این کودکان می‌پردازد.
روانشناسی بالینی:
روانشناسی بالینی شاخه‌ای از روانشناسی است که به درک، پیش بینی و درمان نابهنجاری، ناتوانی و آشفتگی‌های شناختی، هیجانی، زیست شناختی، روان شناختی، اجتماعی و رفتاری کمک می‌کند و در گستره وسیعی از جمعیتهای در جستجوی درمان کاربرد دارد. نقش‌های شش گانه آن عبارت است از: ارزیابی و تشخیص، مداخله و درمان، مشاوره، آموزش و نظارت بر کار رواندرمانگر‌ها، پژوهش و مدیریت. غالب کارهای روانشناس بالینی در راستای درمان و تشخیص، آموزش و پژوهش است.
زیست روانشناسی:
زیست روانشناسی شاخه‌ای از روانشناسی است که به تحلیل چگونگی تاثیر مغز و انتقال دهنده‌های عصبی بر رفتارها، افکار و احساسات می‌پردازد. این رشته را می‌توان به صورت ترکیبی از روانشناسی پایه و علم اعصاب در نظر گرفت. این رشته با نام‌های دیگری چون روانشناسی زیست شناختی، روانشناسی فیزیولوژیک و علم اعصاب رفتاری نیز شناخته میشود. زیست روانشناسان به بررسی چگونگی تعامل فرایندهای زیست‌شناختی با هیجانات، شناخت‌ها و سایر فرایندهای ذهنی می‌پردازند. رشته زیست روانشناسی با رشته‌های دیگری چون روانشناسی تطبیقی و روانشناسی تکاملی ارتباط دارد.
روانشناسی رشد:
روانشناسی رشد شاخه‌ای از علم روانشناسی است که به توصیف و تبیین تغییرات در طول زندگی فرد می‌پردازد و از رشته‌های مختلف زیست‌شناسی، جامعه‌شناسی، تعلیم و تربیت و پزشکی کمک می‌گیرد. اگر چه روانشناسی رشد به تمام مراحل زندگی انسان از تولد تا مرگ می‌پردازد، اما بر کودکی و نوجوانی تأکید دارد.
روانشناسی قانونی:
روانشناسی و پزشکی قانونی در مراحل رشد و تحول خود به اهداف یکدیگر نزدیک شده‌اند. در واقع هر دو رشته با مساله انحراف اجتماعی سر و کار دارند که موجب ایجاد امنیت در جامعه می‌شوند. روانشناسی قانونی به بررسی علل رفتار فردی و تغییر این رفتارها در حیطه قانون می‌پردازد و تلاش می‌کند رفتارهایی که از لحاظ قانونی نابهنجار بشمار می‌روند مورد بررسی و تفحص قرار دهد.
روانشناسی مدرسه:
روانشناسان مدرسه در داخل سیستم آموزشی کار می‌کنند و به دانش‌آموزان در زمینه‌های هیجانی، اجتماعی و تحصیلی کمک می‌کنند. هدف روانشناسی مدرسه، همکاری با اولیاء، معلمان و دانش‌آموزان در جهت ایجاد یک محیط آموزشی سالم با تمرکز بر نیازهای دانش‌آموزان است.
روانشناسی مدرسه یک حرفه ی نسبتاً جدید است. انجمن ملی روانشناسی مدرسه (NASP) در آمریکا در سال 1968 تأسیس شد و این رشته به طور رسمی به عنوان یک تخصص دکتری توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA) شناخته شد. در سال 2002، روانشناسی مدرسه یکی از 10 حرفه پرطرفدار در آمریکا بوده و تقاضا برای روانشناسان مدرسه همچنان رو به افزایش است.
روانشناسی صنعتی-سازمانی:
یکی از شاخه‌های جدید علم ومعرفت که مساله نیروی انسانی ودیگر جنبه‌های مربوط دنیای کار را در کانون توجه خود دارد،روان شناسی صنعتی وسازمانی است. این شاخه از دانش مطالعه علمی رابطه میان انسان ودنیای کار را وجهه همت خود قرار داده است. در واقع ،کاربرد و بسط وگسترش اصول روانشناسی است به مسایلی که انسان در تجارت و صناعت با آنها دست به گریبان است. از آنجا که شاخه روانشناسی صنعتی و سازمانی یکی از شاخه‌های کاربردی و فعال رشته مهم روانشناسی است و همچنین کشور نیز در آستانه توسعه اقتصادی و صنعتی است لذا استفاده از خدمات مشاوره روانشناسی صنعتی و سازمانی یکی از ضروریات دنیای تولید و کار است و بدون این گونه خدمات تولید با کیفیت در دنیای پر رقابت فعلی با مشکل روبروست. خدمات مشاوره‌ای با حل و فصل مشکلات کارکنان در ابعاد مختلف می‌تواند تخصص، انرژی و توان کارکنان را در اختیار اهداف و ماموریت سازمان قرار دهد.
روانشناسی اجتماعی:
روانشناسی اجتماعی مطالعه موضوعات، مشکلات و مسایل مرتبط با روانشناسی و جامعه‌است. روانشناسی اجتماعی، اثرات حضور دیگران را بر رفتار فرد یا رفتار خود را تحت تأثیر گروه مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد. روشن است که تأثیر دیگران بر فرد مستلزم وجود روابط متقابل بین خود با دیگران است، بنابراین به یک تعریف دیگر روان شناسی اجتماعی به عنوان علم مطالعه رفتار متقابل بین انسان‌ها یا علم مطالعه تعامل انسان‌ها شناخته میشود.
روانشناسی در ایران
روانشناسی تحت عنوان علم النفس یا اخلاق ، بیش از هزار سال به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی فلسفه در مراکز علمی ایران تدریس شده است. از رازی و ابن سینا و ناصر خسرو تا ملاصدرا کمتر متفکری را سراغ داریم که در آثار خود به این علم نپرداخته است.
به رغم رونق و شکوه آغازین ، تا اوایل دهه 1340 فعالیت چشمگیری در روانشناسی وجود نداشت و این علم یا به عنوان بخشی از برنامه‌های رشته فلسفه و علوم تربیتی و یا به صورت بخشی از دوره‌های تربیت معلم تدریس می‌شد. دهه 1340 را باید دهه گسترش سازمانی روانشناسی در ایران نامید، چون طی این ده سال دوره لیسانس روانشناسی نخست در دانشگاه تهران و بعدها در سایر دانشگاههای ایران تأسیس گردید. در دانشگاه تهران دوره فوق لیسانس روانشناسی بوجود آمد و مؤسسه روانشناسی بنیان گذارده شد. برخی از این تحولات حاصل کوششهای دکتر محمود صناعی بود که در همان دوره پا به صحنه روانشناسی ایران گذاشت. خدمت بزرگ دکتر صناعی ترجمه کتاب اصول روانشناسی در سال 1342 بود.
در سال 1344 دکتر سعید شاملو بنیان گذار روانشناسی بالینی ایران اولین کلینیک مرکز مشاوره و راهنمایی در دانشگاه تهران را تأسیس کرد و بعدها بتدریج چنین مراکزی در دیگر دانشگاهها تأسیس شد. با گسترش دوره‌های روانشناسی در دانشگاههای کشور کوششهای فراوانی در زمینه تألیف و ترجمه مکتب درسی در این رشته به عمل آمد. از آن جمله اصول روانشناسی عمومی (1348) تالیف دکتر سیروس عظیمی ، کلیات روانشناسی علمی (1349) به ترجمه دکتر امیر هوشنگ مهریار و دکتر رضا شاپوریان. اصول روانشناسی (1352) به ترجمه و اقتباس دکتر محمد ساعتچی.
روانشناسی علمی است که در آن به بررسی رویدادهای ذهنی و درونی مانند افمار و احساسات و خاطرات فرد می پردازد. در علم روانشناسی با در نظر گرفتن نیازهای طبیعی و روحی انسان و تحلیل رفتارها و فرآیند های ذهنی و با توجه به یافته های علمی به بررسی دقیق ساختار روحی و عاطفی انسان می پردازد.
روانشناسی علمی نو ظهور است و هنوز مراحل تکاملی خود را می گذراند.با وجود اینکه گستردگی مباحث علم روانشناسی بسیار است و زمینه های مطالعاتی بسیاری را شامل می شود اما بازهم به طور مستمر به دلیل تنوع رفتارهای انسانی زمینه های تازه ای در حال پدید آمدن هستند.
رشته‌ی روانشناسی در مقطع کارشناسی دارای چهار گرایش بالینی، آموزش کودکان استثنایی، صنعتی و سازمانی و عمومی است.
روانشناسی بالینی: خدمات تشخیص و درمان (روان‌درمانی) به بیماران دارای رفتارهای نابهنجار مثل افسردگی، اضطراب، وسواس، و غیره شامل این گرایش می شود که این خدمات در سه زمینه‌‌ی تشخیص، درمان و پیشنهادِ روش‌هایی برای پیشگیری از معضلات و ناهنجاری‌های رفتاری ارائه میشود.
روانشناسی صنعتی و سازمانی: یافته‌های روانشناسی در تمام محیط های کاری را شامل می شود در این گرایش به بررسی چگونگی محیط کار به جهت دارا بودن بالاترین بازدهی و همچنین ارتباط بین کارفرما و کارگر و تعیین عواملی که باعث عدم تفاهم بین کارفرما و کارگر میشود ،می پردازد.
روانشناسی عمومی: به مطالعه‌‌ی کلیات مباحث روانشناسی می‌پردازد.
روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی: کاربرد یافته‌های روانشناسی در رابطه با کودکان استثنایی (تیزهوشان و معلولین جسمانی) را شامل می شود.
توانایی‌های‌لازم برای رشته‌ی روانشناسی:
در رشته روانشناسی دروسی مانند زیست شناسی و شیمی از اهمیت بالایی برخوردار هستندو توصیه میشود داوطلبان پایه قوی از این ۲ درس داشته باشند. این رشته بین داوطلبان گروه انسانی و تجربی و ریاضی مشترک بوده و از هر سه گروه آزمایشی دانشجو پذیرفته می گردد.از دیگر نیازمندی های این رشته تقویت دروسی مانند زبان انگلیسی،ریاضی و همچنین آمار می باشد.همچنین تحصیل در این رشته نیازمندی بینش عمیقی نسبت به محیط جامعه و رفتارها و واکنش های اطرافیان می باشد تا بتواند به بررسی ویژگی های رفتاری افراد مختلف بپردازد.
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف روانشناسی:
روانشناسی عمومی، علم‌النفس از دیدگاه دانشمندان اسلامی، آمار توصیفی، فیزیولوژی عمومی، کلیات فلسفه، مبانی جامعه‌شناسی، روانشناسی احساس و ادراک، متون روانشناسی به زبان خارجی، آمار استنباطی، روش تحقیق در روانشناسی، روانشناسی فیزیولوژیک، روانشناسی تجربی، روانشناسی رشد، روانشناسی یادگیری، روانشناسی تربیتی، روانشناسی اجتماعی، روان‌سنجی، انگیزش و هیجان، شخصیت، آسیب‌شناسی روانی، بهداشت روانی، روانشناسی مرضی کودک، تاریخچه و مکاتب روانشناسی.
دروس تخصصی گرایش روانشناسی بالینی:
کاربرد مقدماتی روش‌های تشخیص بالینی، کاربرد مقدماتی روش‌های درمان، مصاحبه، سمینار مسائل روانشناسی بالینی در جهان و ایران، پژوهش‌های عملی در روانشناسی بالینی، روانشناسی پویایی گروه، کلیات روان‌پزشکی، بررسی مقدماتی نظریه‌های روان‌درمانی، روانشناسی مشاوره و راهنمایی، روانشناسی کودکان استثنایی.
دروس تخصصی گرایش روانشناسی عمومی :
طرح‌ها و پژوهش‌های آزمایشگاهی، مقدمات نوروبسیکولوژی، ارزشیابی شخصیت، روانشناسی مشاوره و راهنمایی، روانشناسی هوش و سنجش آن، تفکر و زبان، روانشناسی پویایی گروه، روانشناسی کودکان استثنایی، سمینار در مسائل روان‌شناسی‌عمومی، اختلالات یادگیری، روانشناسی جنایی، پژوهش‌های عملی در روانشناسی عمومی
دروس تخصصی گرایش روانشناسی استثنایی :
روانشناسی مشاوره و راهنمایی، نظریه‌ها و کاربرد آزمون‌های شناختی، روانشناسی کودکان تیزهوش و روش‌های آموزش آنها، روانشناسی کودکان عقب‌مانده و روش‌های آموزش آنها، اختلالات تکلم و گفتار درمانی، روانشناسی تدریس به کودکان ناشنوا، روانشناسی تدریس به کودکان نابینا، متون روانشناسی کودکان استثنایی به زبان‌های خارجی، بهداشت روانی کودکان استثنایی و خانواده، زمینه پیشگیری از تولد کودکان عقب افتاده، روانشناسی کودکان ناسازگار، روش‌های تغییر و اصلاح رفتار کودکان، سمینار مسائل کودکان استثنایی در جهان و ایران، پژوهش‌های عملی در روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی.
تعداد واحدها:
تعداد کل واحدهای درسی دوره کارشناسی روانشناسی ۱۴۴ واحد به شرح زیر است:
دروس عمومی ۲۳ واحد
دروس پایه و اصلی شاخه‌های عمومی استشنایی ۷۱ واحد
دروس پایه و اصلی گرایش بالینی ۹۸ واحد
دروس اختصاصی شاخه‌های عمومی – استثنایی ۴۰ واحد
دروس اختصاص گرایش بالینی ۱۳ واحد
دروس انتخابی برای شاخص‌ها و گرایشها ۱۰ واحد
توضیح اینکه مجموع دروس هر یک از شاخه‌های عمومی و استثنایی وهم چنین گرایش بالینی ۱۴۴ واحد می‌باشد.
آینده شغلی برای دانش آموختگان رشته روانشناسی:
- مشاوره شغلی: مشاوران شغلی با ارزیابی شخصیت، تعیین علاقه مندی ها و سایر معیار های ارزیابی در انتخاب شغل به افراد کمک می کنند.
- روانشناس مدرسه: روانشناس مدرسه وظیفه پرداختن به مشکلات هیجانی تحصیلی و اجتماعی کودکان می پردازد.
- مشاور: مشاوران در مسائل مختلفی مانند ازدواج، مسائل خانوادگی، هیجانی و تحصیلی و… به کمک مردم میشتابند.
- مشاور ژنتیکی: مشاوران ژنتیکی غالباً به صورت تیمی با پزشکان، پرستاران و متخصصان ژنتیک کار می‌کنند و به خانواده‌هایی که دارای عضو با اختلال ژنتیکی هستند یا در خطر انتقال یک اختلال ارثی قرار دارند، راهنمایی و کمک می‌کنند.
- روانشناس قانونی: این روانشناسان در امور قانونی مانند تشخیص علل قتل و سایر امور جنایی و حقوقی فعالیت دارند.
- روانشناس ورزش: این روانشناسان بر جنبه های شناختی ورزش و ورزشکاران و معضلات پیش روی آنها مانند نحوه عملکرد و آسیب ها فعالیت دارند.
- روانشناس بالینی: تشخیص و درمان بیماران دارای اختلالات روانی را شامل می گردد.
- آموزگار آموزشهای خاص: جهت آموزش و کار با کودکان استثنایی و دارای محدودیت.
ضرایب دروس برای داوطلبان از گروه های ریاضی به صورت زیر می باشد:
ریاضی ۴
فیزیک ۳
شیمی ۲
ضرایب دروس برای داوطلبان از گروه های تجربی به صورت زیر می باشد:
ریاضی ۲
زیست شناسی ۴
فیزیک ۲
شیمی ۳
ضرایب دروس برای داوطلبان از گروه های انسانی به صورت زیر می باشد:
ریاضیات ۳
اقتصاد ۲
ادبیات اختصاصی ۲
عربی اختصاصی ۱
تاریخ و جغرافیا ۱
علوم اجتماعی ۳
منطق و فلسفه ۲
روانشناسی ۳
