جعفری بحالت خودرو و نیمه خودرو و در نواحی مختلف یافت می شود.در اکثر نقاط کشور پرورش داده می شود.

گیاهی دو ساله به ارتفاع ۳/۰ تا یک متر و دارای ریشه راست دوکی شکل یا متورم (بر حسب نژادهای مختلف) و به رنگ مایل به زرد است. به حالت وحشی می روید و در بعضی نواحی پرورش داده می شود. برگهای جعفری ، شفاف به رنگ سبز تیره ، دارای بریدگیهای لوزی یا مثلث شکل با تقسیمات فرعی است. برگهای قسمت فوقانی ساقه آن، منقسم به قطعات باریک و نوار مانند با ظاهری متفاوت از برگهای تحتانی می باشد گلهائی کوچک مایل به سبز و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد. در قاعده اشعه چترهای اصلی و فرعی آن، زائده های باریک و غیر منقسم دیده میشود. میوه آن کوچک و به درازای ۲ میلیمتر به قطر یک میلی متر یا کمی بیشتر به رنگ سبز و دارای بو و طعم بسیار معطر است. ریشه جعفری معمولی نازک ولی محکم است که در تغذیه از آن استفاده نمی شود. عمق ریشه زیاد است (گاهی تا عمق ۱۶۰ سانتی متر) از آنجائیکه جفعری دارای ریشه های فرعی کمی است به همین دلیل برای به سازی خاک مناسب نیست و بنابراین در تناوب زراعی جایی ندارد.

نیاز ها

انجیراستور: جعفری در مقابل خشکی حساس ولی در مقابل سرما بسیار مقاوم است. کشت این گیاه در هر نوع آب و هوایی امکان پذیر است ولی در آب و هوای خنک بهترین نتیجه را می دهد . جعفری یک گیاه سایه دوست است. زمین مورد کشت باید نرم مرطوب و دارای مواد غذایی کافی باشد. زمین های نیمه سنگین با هوموس ، لومی و شن لومی بهترین زمین های کشت این گیاه می باشند. در خاکهای عمیق و قوی به علت و فور مواد غذایی خوب رشد می کند. نظر به اینکه معمولاً از برگ این گیاه استفاده می شود، بنابراین احتیاج آن به کودهای از ته بیشتر است ،PH مناسب خاک برای این گیاه ۶ تا ۷ است.

آماده سازی خاک

زمین مورد کشت باید نرم ، مرطوب و دارای مواد غذایی کافی باشد. کود دامی نپوسیده برای رشدو نمو گیاه مناسب نیست و باعث اختلال رشد در گیاه می شود. میزان کودهای شیمیایی با توجه به نوع و مواد غذایی موجود در زمین حدود ۹۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم ازت (در دو مرحله)، ۸۰ کیلوگرم p2o5 و ۱۶۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم K2O در هکتار است. اگر بخواهند عمل برداشت را در چند مرحله اجراء کنند، بهتر است پس از هر بار برداشت مقداری کودازته به زمین بدهند (۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار).

زمان کاشت

زمان کاشت جعفری در سبزیکاریهای بزرگ و در مناطق معتدله در بهار و گاهی نیز در پائیز است جعفری را در ردیفهایی به فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر روی ردیف میکارند.فاصله بین ردیفها در کشتهای مکانیزه ۲۵ سانتی متر است.

کاشت

تکثیر جعفری به سهولت از طریق کاشتن دانه صورت می گیرد. مقدار بذر با توجه به نوع کشت و جنس خاک حدود ۵/۳ تا ۶ و گاهی اوقات بین ۸ تا ۱۰ کیلوگرم در هکتار است.عمق کاشت ۲ تا ۳ سانتی متر است. بذر گیاه را از اسفند تا فروردین در ردیفهایی به فاصله ۱۵ تا ۲۵ سانتی متر روی ردیف می کارند فاصله بین ردیف ها در کشت های مکانیزه ۲۵ سانتی متر است.بخاطر ظرافت بذرها و طولانی بودن مدت جوانه زدن آنها (حدود ۳ هفته) در هر هکتار ۴ کیلوگرم بذر مخلوط به ان می افزایند.

مبارزه با افات

سمپاشی قبل از کشت با دورینول (Deurinol) هکتاری ۴ تا ۵/۶ لیتر با تنوران (Tenoran) هکتاری ۸ کیلوگرم و بعد از کشت با آفالون (Afalon) هکتاری ۵/۱ کیلوگرم با پوتابلان (Potablan) هکتاری ۸ کیلوگرم در ۴۰۰ تا ۶۰۰ لیتر آب و ۲ تا ۳ بار دیسک و چنگک زدن ماشینی ضروری است.

برداشت

میوه های جعفری را از اول مرداد تا شهریور ماه،ریشه ها در آبان ماه و برگها را از اواسط خرداد تا اواسط آبان محصول برداری می نمایند. چین اول برگ جعفری را از اواسط تا اواخر خرداد با علف چین یا کمپاین سبزی چین برداشت می کنند برگهای جعفری را معمولاً بر حسب نوع بذر کشت شده و دفعات بذر پاشی،شرایط آب و هوایی و آبیاری تا مهر ماه با فواصل حدود ۴ هفته‌ای، ۳ تا ۴ بار برداشت می کنند. ریشه جعفری را از اواخر مهر تا اوایل آبان ماه با چغندر کن یا کمپاین مخصوص چغندر و سیب زمینی برداشت می نمایند. میوه های جعفری هم در شهریور ماه آماده استفاده می شوند.از هر هکتار زمین ۲/۱ تن میوه(دانه)پاک شده و ۳۰ تن گیاه تازه بدست می آید. برگهای برداشت شده را در دستگاههای خشک کن در حرارتی معادل ۴۰ درجه سانتی گراد خشک کرده و در ماشین برگ چین یا در دستگاههای برش در اندازه های ۲ میلیمتر می برند.ریشه های را که با دست یا به وسیله شخم زن برداشت شده شستشو داده و آنها را بوسیله ماشینهای مخصوص به قطعات کوچک تقسیم می کنند و در دستگاههای خشک کن در حرارت ۶۰ تا ۸۰ درجه سانتی گراد خشک و سپس پرداخت می نمایند.میوه ها را نیز در دستگاه های بذر پاکن در شرایط استاندارد پرداخت و بوجاری می نمایند.

خواص جعفری

جعفری گیاهی دو ساله است و به حالت وحشی، در اکثر نواحی جنوب شرقی اروپا، شمال افریقا، آسیا و ایران می روید. به علاوه در نواحی مختلف پرورش می یابد.

نکات تغذیه ای:

جعفری یک منبع بسیار خوب ویتامین A ، ویتامین C و ویتامین K می باشد. به علاوه جعفری منبع غذایی خوبی از آهن و اسیدفولیک است.

منظور از منبع بسیار خوب، یعنی ۲۰ درصد یا بیشتر نیاز روزانه ی فرد به آن ماده مغذی را برآورده می کند. منبع خوب، یعنی ۱۰ تا ۲۰ درصد نیاز را برآورده می کند.

فواید جعفری

۱) تزئین کننده غذا

تنها یک شاخه کوچک جعفری می تواند بشقاب غذای شما را به طرز زیبایی تزئین نماید.

۲) ارتقا دهنده سلامتی:

جعفری شامل دو جزء خیلی مهم در ترکیب خود می باشد که موجب شده این سبزی نقشی بی همتا در سلامت انسان داشته باشد: روغن های فرار و فلاوونوئیدها.

۱- روغن های فرار:

اولین جزء مهم موجود در جعفری، روغن های فرار می باشند. این روغن ها به نام روغن های ضروری یا اسانس های گیاهی نیز خوانده می شوند.

از ترکیبات مهم این گروه می توان به میریستیسین (myristicin)، لیمونن (limonene)، آلفا توژن (alpha-thujene) و اِاوجنول(eugenol) اشاره کرد. با تغلیظ این مواد عصاره ای حاصل می شود که دارای خواص درمانی فوق العاده است.

در مطالعات انسانی مشخص شده است که روغن های فرار موجود در جعفری مخصوصا میریستیسین، از شکل گیری و تشکیل تومورها(مخصوصا تومورهای ریه) جلوگیری می کنند. در تحقیقات دیگری مشخص شده است که فعالیت آنزیم گلوتاتیون S ترانسفراز را که مسئول پیشگیری از تخریب سلولی می باشد، تحریک می کند.

از دیگر فعالیت این روغن ها این است که به خنثی کردن انواع مواد سرطان زا مانند بنزوپیرن های موجود در دود سیگار و دود ناشی از ذغال چوب کمک می کند.

۲- فلاوونوئیدها:

دومین جزء مهم آن، فلاوونوئیدها می باشند. از ترکیبات مهم این گروه که در جعفری یافت می شود، می توان آپیئین(apiin)، آپیجنین(apigenin)، کریسواِریول(crisoeriol) و لوتئولین(luteolin) را نام برد.

۳) جعفری؛ آنتی اکسیدانی قوی

* فلاوونوئیدهای موجود در جعفری مخصوصا لوتئولین(luteolin) از تخریب سلولی ناشی از رادیکال های آزاد اکسیژن جلوگیری می کنند. از این رو در مطالعات انسانی از عصاره غلیظ جعفری به عنوان یک ماده غذایی که ظرفیت آنتی اکسیدان بدن را بالا می برد، استفاده می شود.

* جعفری علاوه بر روغن های فرار و فلاوونوئیدها، منبع بسیار خوب ویتامین C و ویتامین A است که برای پیشگیری از ابتلا به خیلی از بیماری ها حیاتی هستند.

ویتامین C دارای عملکردهای متفاوتی در بدن می باشد. این ویتامین یک آنتی اکسیدان مهم است. در فقدان این ویتامین، رادیکال های آزاد موجب بروز بیماری های مختلفی مانند: گرفتگی عروق، سرطان روده ، دیابت و آسم می شوند. بنابراین متوجه می شویم چرا افرادی که مقدار زیادی از غذاهای حاوی ویتامین C را مصرف می کنند، کمتر دچار این بیماری ها می شوند.

ویتامین C دارای اثر ضد التهابی نیز می باشد. بنابراین برای بهبود بیماری هایی مثل التهاب مفاصل و استخوان ها مفید است.

جعفری حاوی غلظت بالایی از کاروتنوئیدهای پیش ساز ویتامین A، مخصوصا بتا کاروتن می باشد. بتا کاروتن، یکی دیگر از آنتی اکسیدان های مهم است.

رژیم های غنی از بتا کاروتن نیز از پیشرفت بیماری های تصلب شرائین، دیابت، سرطان روده، آسم و التهاب مفاصل و استخوان ها جلوگیری می کنند.

بتا کاروتن در بدن به ویتامین A تبدیل می شود که یک ماده خیلی مهم برای تقویت سیستم ایمنی است و به آن ویتامین “ضد عفونت” نیز می گویند.

۴) جعفری برای قلب سالم

جعفری یک منبع خوب اسید فولیک، یکی از مهم ترین ویتامین های گروه B ، می باشد. این ویتامین نقش های متعددی را در بدن به عهده دارد.

یکی از حیاتی ترین نقش های آن در ارتباط با سلامت قلب و عروق است. به این ترتیب که برای تبدیل هموسیستئین به مولکول های بی خطر ضروری است. اگر مقدار هموسیستئین در بدن بالا رود، به سلامت رگ ها آسیب می رساند.

استفاده از مواد غذایی غنی از اسید فولیک مانند جعفری هم برای افراد مبتلا به بیماری های قلبی و دیابت، و هم برای افرادی که می خواهند از این بیماری ها پیشگیری کنند، بسیار خوب است.

در ضمن اسید فولیک، ماده مغذی مهمی برای تقسیم به موقع و مناسب سلول هاست. از این رو برای پیشگیری از سرطان ها مخصوصا سرطان روده و سرطان دهانه رحم در زنان بسیار مفید است.

۵) حفاظت در برابر آرتریت روماتوئید

علیرغم اینکه در یک مطالعه نشان داده شد که دوز بالای مکمل ویتامین C موجب بدتر شدن استئوآرتریت( یک نوع بیماری تحلیل برنده مفاصل که با افزایش سن اتفاق می افتد) می شود، در مطالعه ای دیگر در همین زمینه نشان داده شد که غذاهای غنی از ویتامین C مانند جعفری و نه مکمل آن، موجب حفاظت افراد در برابر التهابات پلی آرتریت(نوعی از آرتریت که در آن، دو یا بیش از دو مفصل درگیر می شوند) می گردند.

۶) جعفری؛ از بین برنده بوی بد دهان

اگر بعد از خوردن بعضی مواد غذایی مانند سیر یا پیاز، متوجه بوی بد دهان تان شدید، جویدن مقداری جعفری تازه، به خوشبو شدن دهانتان کمک فوق العاده ای خواهد کرد.

روش دیگری که بدین منظور می توانید به کار برید، جوشاندن آرام یک مشت برگ جعفری به همراه چند عدد میخک در یک لیوان آب است.

۷) درمان کم خونی

از آنجایی که جعفری هم آهن و هم ویتامین C فراوانی دارد، می تواند به درمان کم خونی ناشی از فقر آهن کمک زیادی نماید، زیرا ویتامین C ، موجب افزایش جذب آهن نیز می شود.

جعفری و اگزالات ها

جعفری دارای اگزالات است. زمانی که مقدار اگزالات ها در بدن بالا برود، مشکلاتی را برای بدن ایجاد می کنند. به همین دلیل ممکن است افراد مبتلا به بیماری های کلیوی و کیسه صفرا ، از خوردن این سبزی خودداری کنند.

در مطالعات آزمایشگاهی دیده شده است که اگزالات می تواند با جذب کلسیم در بدن تداخل نماید.

با این حال در خیلی از تحقیقات مشابه دیگر، دیده شده که توانایی مواد غذایی دارای اگزالات برای کاهش جذب کلسیم، بسیار کم است و به طور قطع آن مقدار کلسیمی که از طریق این مواد غذایی به بدن ما می رسد، بسیار بیشتر از تاثیر منفی اگزالات ها بر روی جذب آن می باشد.

اگر شما دستگاه گوارشی سالمی دارید و شرایط شما به گونه ای است که می توانید به راحتی و با آرامش غذا بخورید و از غذایی که می خورید، لذت ببرید، خوردن غذاهای گیاهی غنی از کلسیم که دارای اگزالات نیز می باشند، برای شما مفید خواهد بود.