همه چیز درباره کاشت و نگهداری گیاه شاهی

شاهی ، گیاهیست یک ساله که وسیله بذر تولید و تکثیر می شود .
شاهی را اغلب به صورت خام مصرف می کنند .
محل اصلی و اولیه این گیاه دقیقا مشخص نشده لکن مسلم است که از نواحی سرد معتدل و مرطوب مانند ، اروپا به سایر نقاط جهان انتقال یافته است.
این گیاه در نواحی و مناطق گرم ، قبل از آن که برگ‌ها نمو کامل بنمایند به گل نشسته و تولید بذر می کند .
به همین دلیل بایستی بذر آن را خیلی زود و در اوایل بهار کاشت .
البته بنا به شرایط آب و هوا در هر محل این زمان تغییر می کند .
شاهی احتیاج به آب و رطوبت زیاد دارد و باید هر ۳ تا ۴ روز یک مرتبه آبیاری شود و در زمین‌های مرطوب و نمدار کاشته شود .

روش کاشت :

انجیراستور: این گیاه را به صورت دستپاش ( کَرتی ) می کارند و برداشت محصول آن به صورت برش شاخ و برگ انجام می گیرد .
همانطور که قبلا اشاره شد این گیاه در مناطق گرم خیلی زود تولید بذر می کند و در مناطق سرد زمانیکه درجه حرارت هوا بالا برود و در واقع در اواسط تابستان بذرگیری امکان پذیر می گردد .
بذر شاهی خیلی ریز و قرمز رنگ است و درهر گرم ۴۰۰ تا ۵۰۰ دانه بذر دیده می شود .
برای کاشت ۱۰۰ متر مربع زمین حدود ۵۰ تا ۱۰۰ گرم بذر کافی خواهد بود .

آماده سازی بذرها برای کاشت

بهتر است بذرها را ابتدا به مدت 2 تا 5 ساعت در آب بخیسانید تا خوب متورم شوند؛ سپس آنها را بر روی تکه ای روزنامه یا دستمال کاغذی ریخته تا رطوبت شان گرفته شود.

خاک و گلدان مناسب

برای کاشت بذر شاهی به یک گلدان با عمق حداقل 10 سانتی متر نیاز دارید. داخل گلدان را می توانید با خاک باغچه و یا ترکیب پیشنهادی سایت کوکا یعنی (کوکوپیت+پرلیت) پر کرده و سطح آن را آب پاشی کنید تا خوب مرطوب شود.

نکته : کف گلدان شما باید چند سوراخ داشته باشد تا آب اضافی از زیر گلدان خارج شود. همچنین بهتر است کف گلدان تان را با سنگ ریزه یا پوکه های صنعتی پر کنید تا آب به راحتی از آن خارج شود.

پس از آماده سازی خاک گلدان و مرطوب کردن سطح آن، بذرها را بر روی خاک بپاشید و به اندازه خیلی کم در حد نیم سانتی متر خاک بر روی آن بریزید. البته اگر روی بذرها را هم نپوشانید مشکلی پیش نمی آید.

سپس دوباره مقداری روی بذرها را آب پاشی کرده و برای آنکه رطوبت گلدان حفظ شود روی آن را به مدت 24 ساعت با پلاستیک بپوشانید.

بعد از گذاشت 1 الی 2 روز بذرها شروع به جوانه زدن می کنند. توجه داشته باشید که خاک گلدان همیشه باید مرطوب باشد و بهتر است آن را در جایی قرار دهید که نور کافی و مستقیم خورشید به جوانه ها بتابد.

نکته : ابتدا بگذارید به مدت 5 روز بذرها در مکانی گرم باشند سپس آنها را به نزدیک پنجره آفتاب گیر منتقل کنید.

فصل کاشت شاهی

معمولا سبزی شاهی را در فصل بهار و پاییز می کارند. شاهی به نور کافی خورشید و خاکی با زهکشی قوی نیاز دارد. این سبزی یک ساله می باشد و می توانید در فصل های کشت چندین بار آنها را کاشته و برداشت کنید.

زمان برداشت شاهی

شاهی بسیار سریع رشد می کند و پس از گذشت 3 تا 6 هفته می توانید آن را برداشت کنید. هنگامی که برگ های شاهی جوان هستند بهترین طعم را دارند.

برای استفاده خوراکی از شاهی باید برگ های آن را قبل از گل دهی گیاه برداشت کنید چون پس از گذشت زمان طولانی برگ ها بزرگ و سفت شده و طعم تلخی پیدا می کنند.

هنگامی که اندازه شاهی به 7 تا 12 سانتی متر رسید می توانید آن را با قیچی بچینید و مصرف کنید. برای این کار سبزی را از 2 سانتی متر بالای خاک بچینید. سبزی شما دوباره برگ خواهد داد و می توانید حداقل 3-4 مرتبه این کار را انجام دهید.

نحوه کاشت شاهی در باغچه خانه

برای کاشت بذر شاهی در باغچه معمولا یا آن را به صورت کلی بر روی خاک می پاشند یا در ردیف هایی با فاصله منظم اقدام به کاشت می کنند.

برای این کار می توانید در باغچه ردیف هایی به فاصله 12 سانتی متر از یکدیگر ایجاد کرده و دانه های بذر را داخل این ردیف ها با فاصلی 3 سانتی متر از یک دیگر بکارید و سپس روی آنها را با 1 سانتی متر خاک بپوشانید.

سپس خاک را آبیاری کرده و صبر کنید تا بذرها جوانه بزنند. بهتر است مکان کاشت حتما آفتابی باشد و دارای خاکی غنی با زهکشی مناسب باشد.

کاشت شاهی در زمستان

در فصل زمستان می توانید شاهی را داخل منزل بکارید تا گرمای مورد نیاز را داشته باشد. البته حتما به چندین ساعت آفتاب مستقیم نیز در روز نیارمند است که اگر روزهای آفتابی در مکان کاشت شما وجود ندارد می توانید با لامپ های فلورسنت نور آن را تامین کنید که البته صرفه اقتصادی ندارد.

علت زرد شدن سبزی شاهی

اگر برگ های شاهی در حال زرد شدن هستند می تواند چند دلیل کلی داشته باشد :

1. آبیاری بیش از اندازه (زمانی که رطوبت سطح خاک کم شد اقدام به آبیاری کنید)

2. زهکشی نامناسب خاک و گلدان که اجازه خروج آب اضافی را نمی دهد (کف گلدان حتما باید دارای چندین سوراخ باشد. همچنین بهتر است کف آن را با سنگ یا پوکه های صنعتی پر کنید تا آب اضافی گلدان به خوبی خارج شود.)

3. آلودگی خاک

شاهی گیاهی یکساله با نام علمى Lepidium sativum که به خانواده چلیپائیان (Crucifereae) تعلق دارد. بوته اش به ارتفاع حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر است. منشأ آن به منطقه وسیعی از مصر تا تبت نسبت داده شده و سابقه کشت آن به ۲۰۰۰ سال پیش می‌رسد.

نام شاهی (ترتیزک)
نام لاتین Garden cress – Nose smari
نام علمی Lepidium sativum
خانواده Crucifereae
نام‌های عربی شیطرج – عصاب – مسواک الراعی
خواستگاه منطقه وسیعی از مصر تا تبت
گیاهشناسی:

شاهی گیاهی یکساله با نام علمى Lepidium sativum که به خانواده چلیپائیان (Crucifereae) تعلق دارد. بوته اش به ارتفاع حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر است. منشأ آن به منطقه وسیعی از مصر تا تبت نسبت داده شده و سابقه کشت آن به ۲۰۰۰ سال پیش می‌رسد. برگ و ساقه آن رنگ سبز روشنی دارد و گلهایش صورتی روشن یا سفید و دارای برگ‌های بیضی شکل بوده و طعم آن تند و تیز و سرشار از املاح معدنی K. و Ca، P.، I.، Fe و ویتامین‌های C. و A. است. برگ‌های بدون کرک و بدون دندانه آن به مصرف تغذیه انسان می‌رسد. گلهایش صورتی روشن یا سفید، میوه اش بیضوی مدور به طول ۵ تا ۶ میلیمتر و به عرض ۳ تا ۴ میلیمتر و بطور محسوس بال دار است برگ و ساقه جوان آن در حالت تازه طعم تند و مطبوع شبیه بولاغ اوتی دارد. نوع خودروی آن کنار چشمه ها، برگه‌ها و یا جوی‌هایی که آب آن‌ها تمیز است می‌روید. سبزی شاهی را خیلی راحت می‌توان کاشت و خیلی راحت و سریع آماده برداشت می‌شود. این گیاه برای روش هیدروپونیک (رشد و نمو گیاه در آب) نیز مناسب است. قسمت‌های قابل استفاده شاهی شامل ریشه ها، برگ‌ها و تخم شاهی می‌باشد.

نیازها:

شاهى یکى از سبزى‌هائى است که نسبت به شرایط محیطى و جنس خاک توقع چندانى ندارد. در هر نوع خاکی می‌روید و، چون به رطوبت زیادی نیاز دارد، زمین‌های قوی، نم دار، رسی و و شنی مناسب‌تر است. آبیاری در این سبزی به صورت مداوم و روزانه انجام میگیرد و خاک کرت هیچگاه نباید خشک شود. محصول را برگ برگ و نو به نو می‌چینند و یا اینکه گیاه را کاملا قطع می‌کنند. این گیاه مقاوم به سرما می‌باشد.

روش کاشت:

انجیراستور: شاهی سبزی یکساله است که زمان کاشت آن فصل بهار و پائیز است. شاهی در خاک مرطوب، غنی، دارای زهکشی خوب یا در کمپوست خوب پوسیده شده رشد بهتری خواهد داشت. ترکیبی از (کوکوپیت + پیت ماس). برای تقویت خاک، به آن کود ریز مغذی و یا حیوانی اضافه کنید. هرچه نور خورشید بیشتر باشد احتمال قارچ روی برگ‌ها کمتر است. این گیاه در طول دوره‌های خشک و بدون باران باید مرطوب نگاه داشته شود. سعی کنید از آبپاشی روی برگا خودداری کنید. بذر شاهی در عمق نیم سانتی متری خاک بصورت دست‌پاش یا ردیفی کاشته می‌شود. آن‌ها را به مقدار انبوه و کنار هم بپاشید و خاک کمی رویشان بریزید؛ و خاک را تا سبز شدن بذر‌ها مرطوب نگه دارید. به دلیل آن که دوره رشد شاهی کوتاه و در حدود ۳۰ تا ۴۰ روز است، در طول فصل می‌توان چند نوبت اقدام به کشت آن کرد. می‌توانید هشت هفته قبل از پایان سرما و یخبندان، بذر‌ها را داخل یک گلدان کاشته و در منزل نگهداری کنید و پس از پایان فصل سرما و یخبندان آن را به بیرون منتقل کنید.

افزایش:

بذر شاهی را به دلیل ریز بودن با ماسه بادی مخلوط کرده و در مناطق معتدل، اواخر زمستان و اوایل بهار در کرت‌هایی که از قبل با خاک مناسب و نیمه سبک آماده کرده اند به صورت دست پاش و خطی کاشته و سپس روی کرتهارا با کود دامی کاملا پوسیده پوشانده وآبیاری می‌نمایند. وقتی گیاه به اندازه کافی رشد و خوب مستقر شد باید روی هر ردیف را به فواصل معین ۱۵ سانتیمتر تنک نمود. مقدار بذر مورد نیاز برای ۱۰ متر مربع، ۱۰ گرم است.

خواص درمانی:

شاهی به عنوان غذا و دارو نیز مصرف می‌شود. شاهی اثر ضدآسکوربوت قوی داشته، همچنین اشتها آور، مدر و تصفیه کننده خون می‌باشد. مصرف دانه‌های آن به عنوان داروی خلط آور مصرف و به دلیل وجود ویتامین C. و E. در شاهی این گیاه خاصیت آنتی اکسیدانی فوق العاده جهت جلوگیری از آسیب رادیکال‌های آزاد را دارد. در نتیجه یک ماده‌ی ضد سرطانی می‌باشد. شاهی مانع از رشد سلول‌های سرطانی می‌شود. برگ‌های شاهی، محرک، ادرار آور و ضد باکتری می‌باشند. این برگ‌ها برای درمان بیماری اسکوربوت و بیماری‌های کبدی مفید و به عنوان یک پماد بر روی جا‌هایی که درد می‌کند و یا آسیب دیده است، نیز قرار می‌دهند. شاهی علاوه بر ویتامین C. حاوی مقدار قابل ملاحظه‌ای آهن و اسید فولیک نیز می‌باشد، از این رو برای اشخاص کم خون مفید است. شاهی حاوی مقدار قابل ملاحظه‌ای ویتامین A. و روغن هاى فرار است. به همین دلیل برای مخاط دستگاه تنفسى و در نتیجه مبتلایان به آسم فوق العاده مفید بوده و مانند خیلی از سبزیجات گروه چلیپاییان مانند کلم، کلم بروکلی و کلم پیچ دارای گلوکوزید‌ها می‌باشد. این مواد، محرک فعالیت کلیه‌ها هستند و موجب تقویت معده و کیسه صفرا بوده از این رو مصرف شاهی به کسانی که سنگ کلیه و مثانه دارند، توصیه می‌شود. تخم شاهی مزه‌ی تند و تلخی دارد. این ماده خاصیت چربی سوزی، تصفیه کنندگی خون، شیرافزایی، قاعدگی آور، داشته و دارویی مناسب برای چشم درد است. تخم شاهی قوای جنسی را تقویت و تخم این گیاه برای مرض جذام، بیماری‌های پوستی، اسهال خونی، اسهال، سوء هاضمه، بیماری‌های چشمی، اسکوربوت، آسم و سرفه مفید است.