اسفناج یکى از سبزى هائى است که بومى ایران بوده به همین نام احتمالاً به وسیله اعراب به اسپانیا راه یافته و سپس در تمام دنیا انتشار یافته است.
گیاه شناسى اسفناج
انجیراستور: اسفـناج گیاهى است با نام علمى .Chenopodiacea Spinacia oleracea L و از این نظر خویشاوندى نزدیکى با چغندرقند دارد. اسفـناج به عنوان یگ گیاه روزبلند به شدت تحت تأثیر طول روز بلند قرار مى گیرد، یعنى روزها بلند مى شوند. تمایل گیاه به ساقه و گل رفتن افزایش مى یابد.
اسفناج یکى از سبزى هاى حساس به علف هرزه مى باشد
انجیراستور: هر چند عوامل آب و هوائى دیگر مانند گرما مى تواند به گل رفتن اسفـناج را تسریع نماید ولى عامل اصلى نبوده و فقط طول مدت روشنائى است که نقش عمده را خواهد داشت، بنابراین اگر طول مدت روشنائى کمتر از ۱۲ ساعت باشد، اسفناج به گل نخواهد رفت. اسفناج از نظر تلقیح یک گیاه آلوگام است و انتقال دانه هاى گرده آن به وسیله باد صورت مى گیرد.
شرایط اقلیمى و خاکى برای کاشت اسفناج
اسفـناج نسبت به آب و هوا حساسیت چندانى ندارد و جزء محصولات فصل خنک است. رطوبت کافى هوا و خاک در رشد و نمو و کیفیت اسفناج اثر مثبت دارند. در مناطق خیلى سرد اسفناج زمستانه صدمه مى بیند.
اسفـناج از جمله گیاهانى است که داراى ریشه بسیار عمیق بوده و همان طورى که گفته شد در خاک هاى عمیق لومى سیلتى تا 1/40 متر نفوذ مى کند. بنابراین زمین هاى کم عمق و یا زمین هاى غیرقابل نفوذ چندان مناسب کاشت اسفـناج نمى باشند، در زمین هاى شنى و سبک اسفـناج مى روید ولى محصول کافى نخواهد داد.
اسـفناج را مى توان به دو صورت دست پاش و ردیفى با ماشین بذرپاش کشت کرد
البته در زمین هاى رسى سنگین نیز کاشت اسفنـاج نتیجه خوبى نخواهد داد. مناسب ترین PH خاک را براى اسفناج ۵/۶ تا ۵/۷ ذکر کرده اند بعضى از محققین نتیجه گرفته اند که محصول اسفناج در PH برابر ۵ به نصف کاهش یافته و در PH ۴/۵ رشد و نمو گیاه متوقف مى شود. مناسب ترین خاک ها براى اسفناج خاک هاى نم دار لیمونى عمیق و هوموس دار مى باشند. البته براى محصول زودرس باید از زمین هاى سبک و قوى استفاده کرد.
تهیه زمین برای کاشت اسفناج
زمین اسفـناج باید کاملاً نرم باشد و بذر کاشته شده به خوبى به ذرات خاک بچسبد. بنابراین قبل از کاشت باید زمین را به وسیله دیسک و یا کولتیواتر خوب نرم کرد و بعد از کاشت غلطک زد. فواصل کاشت را بین ۲۵ تا ۳۵ سانتى متر در نظر مى گیرند مقدار بذر لازم متغیر و تابع فواصل کاشت مى باشد.
زمان کاشت اسفناج
با توجه به اینکه اسفـناج یک گیاه روزبلند مى باشد کاشت آن باید در بهار و یا پائیز یعنى در روزهاى کوتاه انجام گیرد. بنابراین بذر اسفناج را در مناطقى که داراى زمستان هاى ملایم مى باشند مانند نقاط جنوبى ایران به تدریج از اواسط پائیز تا اوایل اسفند مى کارند. اسفناج بهاره را مى توان در اواخر زمستان مثلاً در اسفندماه به مجرد مساعد شدن هوا کاشت. در مورد اسفناج پائیزه یعنى محصولى که باید در پائیز برداشت شود، نباید زودتر از اواسط مرداد و دیرتر از اواسط شهریور کاشت، زیرا در صورت اول امکان به گل رفتن در طول روز بلند زیاد است و در صورت دوم ممکن است به موقع قابل برداشت نشود.
روش بذرپاشى اسفـناج موقع کاشت
اسفناج را مى توان به دو صورت دست پاش و ردیفى با ماشین بذرپاش کشت کرد. در روش دست پاش زمین را قبلاً کرت بندى کرده و مقدار ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم بذر در هکتار به وسیله دست پاشیده مى شود.
داشت
کوددهى گیاه اسـفناج
اسـفناج قادر است مقادیر زیادى مواد غذائى جذب نماید. بنابراین در موقع تهیه زمین باید به اندازه کافى از مواد غذائى مختلف با خاک مخلوط نمود. از بین مواد غذائى مختلف کود ازته باعث رشد سریع اسفناج مى شود. چون دوره رشد اسفنـاج کوتاه است بهتر است آن را به محصول قبلى داد، در غیر این صورت و در صورت امکان مى توان مقدار ۱۰ تا ۱۵ تن در هکتار کود حیوانى کاملاً پوسیده به کار برد.
آبیارى گیاه اسـفناج
اسفناج جهت سبز شدن در مرحله جوانه زدن احتیاج به رطوبت زیادى دارد.
علف هاى هرز گیاه اسفناج
اسفناج یکى از سبزى هاى حساس به علف هرزه مى باشد. بنابراین زمین اسفناج باید عارى از علف هاى ریشه اى مانند مرغ و غیره باشد. در کاشت ردیفى فواصل ردیف ها باید طورى باشد که وجین ماشینى ممکن گردد. اولین وجین باید بلافاصله پس از سبز شدن اسفناج انجام گیرد و به هیچ وجه نباید غفلت شود، در اسفناج مانند بعضى دیگر از سبزى ها مانند گوجه فرنگى لازم است وجین ماشینى یا مکانیکى توأم با مبارزه شیمیائى با علف کش ها انجام شود.
بیمارى ها گیاه اسـفناج
سفیدک دروغی: مهم ترین و خطرناک ترین بیمارى اسفناج محسوب مى شود.در این بیمارى روى برگ هاى اسفناج لکه هاى زرد نامنظم و در قسمت زیرین برگ ها به وسیله رشته هاى قارچ پوشیده مى شود و براى مبارزه علاوه بر استفاده از ارقام مقاوم به سفیدک اسفناج مى توان از قارچ کش ها استفاده کرد.
مگس چغندر: در بعضى از سال ها روى اسفناج تخم گذارى مى کند و لاروهاى سفیدرنگ برگ ها را سوراخ مى کند به طورى که سوراخ ها و لکه هاى روشن به وجود مى آیند.
برداشت اسفناج
زمان برداشت اسـفناج کوتاه است، زیرا از یک طرف رشد برگ هاى اسـفناج باید حتى الامکان کامل شده باشد و از طرف دیگر باید برداشت اسفـناج قبل از شروع به گل رفتن آن تمام شده باشد. اسـفناج به گل رفته معمولاً تلخ مزه بوده و به عنوان سبزى کاملاً بى ارزش مى باشد.
اسفنـاج از جمله گیاهان سازگار با آب و هوای سرد است. این گیاه برگ‌های تیره دارد و سرشار از ویتامینهایی مانند A،B3، Cاست. استفاده از اسفناج در سالاد و غذاهای پختنی بسیار عالی است. دستور تهیه سالاد اسـفناج، سالاد اسـفناج و انبه و سالاد اسفناج با مرغ گریل شده را مشاهده کنید.
از آنجایی که آب و هوای گرم و روزهای بلند به رشد سریع تر اسفناج کمک می‌کند، راز موفقیت در پرورش این محصول، کاشت قسمتهای کوچک و برداشت پی در پی در اوایل فصل بهار تا فصل تابستان است. پاییز نیز زمان مناسبی برای کاشت اصلی محصول است.
کاشت اسـفناج در هوای مرطوب و خاک غنی از نیتروژن بهترین نتیجه را خواهد داد. اسـفناج ریشه عمیقی دارد، به همین دلیل قبل از کاشت بذر اسـفناج، خاک را تا عمق 30 سانتی‌متری زیر و رو کنید تا مقدار بیشتری اکسیژن در آن نفوذ کند.
می‌توانید بذر اسفناج را 6 هفته قبل از آخرین یخبندان یا به محض این که خاک قابل استفاده باشد، بکارید. خاک را از پاییز قبل آماده نمایید؛ می‌توانید دانه‌ها را در خاکی که یخ آن ذوب شده است بریزید. در مناطقی با بهارهای سرد و طولانی، کاشت بذرها بهصورت پی در پی هر 10 روز یکبار و تا انتهای ماه اردیبهشت امکانپذیر است.
در آب و هوای گرم، بذرهای اسفناج را در سایه گیاهان بلندی مانند حبوبات یا ذرت بکارید. به این ترتیب گیاهان جوان در مقابل تابش نور خورشید حفاظت میشوند و برای برداشت در فصل پاییز یا زمستان آماده خواهند بود. با استفاده از کاور می‌توانید در کل زمستان اسفناج پرورش دهید. درمناطق سردتر، اسفناج را برای برداشت در فصل بهار، در پاییز بکارید و در مناطقی که در زمستان زمین یخ نمیزند می‌توانید با کاشتن اسفناج در بهمن ماه، در اسفند، آنها را برداشت کنید.
بذرهای اسـفناج به مدت طولانی قابل نگهداری نیستند، بنابراین هر سال بذرهای جدیدی خریداری نمایید. بذرها را در عمق 1 سانتی‌متری خاک و با فاصله 5 سانتی‌متر از یکدیگر بکارید. اگر هوا فوق العاده سرد نباشد، دانه‌ها 5 تا 9 روز پس از کاشت، جوانه خواهند زد. اسفناجها در هوای پاییز به خوبی رشد میکنند اما جوانه زدن آنها در گرمای اواخر فصل تابستان،سختتر خواهد بود. شانس جوانه زدن بذرها در گرما 50% است؛ بنابراین میزان بیشتری بذر بکارید و آنها را بیشتر آبیاری نمایید، (حتی روزی 2 مرتبه) زیرا آبیاری به خنک نگه داشتن خاک کمک می‌کند. آلبوم کاملی از مطالب باغبانی در زمستان را بخوانید تا نگرانی‌های‌تان از باغبانی و کاشت سبزیجات و گل و گیاه در این فصل برطرف شود.
منوی سبز اسـفناج را اینجا ببینید و طرز تهیه انواع غذا با اسفناج را به سادگی یاد بگیرید.
دانه‌های اسفـناج به سطح بالایی از نیتروژن نیاز دارند، بنابراین پاشیدن پودر خون روی خاک به شکوفا شدن آنها کمک می‌کند.
از همه حيوانات خون گرم، ميتوان پودرخون تهيه کرد.رنگ پودر خون از قرمز تيره تا قهوه اي تيره متغير است. اندازه ی ذرات آن باید طوری باشد که از الک 8.2 میلی متری عبور کند. این پودر جز منابع پروتئین حیوانی است.
کاشت و نگهداری اسـفناج، مانند دیگر سبزیجات برگدار راحت است. این یک گیاه سردسیر است که بلافاصله پس از آماده بودن زمین شروع به رشد می‌کند. بعضی از گونه‌های اسفناج طوری اصلاح نژاد شده اند که تحمل گرما را دارند تا بتوانند در سراسر تابستان رشد کنند.
دستورالعمل‌ها:
1. زمین باغچه را شخم زده یا بیل بزنید تا خاک سست شده و به صورت انبوه و تکه‌ای نباشد. در صورت نیاز به آن کود اضافه کنید.از یک بیل یا شن کش استفاده کنید تا شیاری به عمق تقریبا 1 سانتی‌متر در خاک ایجاد کنید. باید در فضاهای کوچک میان این شیارها فاصله‌ی 15 سانتی‌متری و در فضاهای بزرگ‌تر فاصله‌ی 30 سانتی‌متری وجود داشته باشد تا بتوانید به راحتی میان آنها برای درو کردن راه بروید.
2. دانه‌ها را بافاصله‌ی چند سانتی‌متری در شیارها بکارید. از یک بیل یا شن کش استفاده کنید تا کمی روی دانه را با خاک بپوشانید. اگر خاک خشک است و احتمال باریدن باران نیست، به آن آب بدهید.هر کدام را بافاصله‌ی 7 یا 10 سانتی‌متر بکارید تا فضایی بهینه برای رشد داشته باشند.هرزمان که برگ‌ها به میزانی رشد کردند که برای خوردن مناسب شدند، آن را درو کنید. برگ‌های اسفناج را می‌توان پخت یا به صورت خام در سالاد استفاده کرد.
نکات و هشدارها:
برگ‌های گران اسـفناج، برگ های جوان و ترد هستند.اسفناج را می‌توانید در یک ظرف در پاسیو، و یا لبه‌ی پنجره نگهداری کنید.اسفناج می‌تواند کل سال در محیط داخل خانه و در یک پنجره‌ی نورگیر کاشته شود.برای کاشت دوباره در تابستان آینده، بگذارید بعضی از برگ‌های اسفناج بالغ شده و دانه بدهند.
